Een zondagmiddag met J.J. Voskuil
De uitnodiging voor het schrijven van dit stukje nog eens doorlezend, verbaas ik me: er wordt rekening gehouden met de mogelijkheid dat men Het Bureau op de een of andere manier niet waarderen kan.
Dat er discussie over is weet ik: ik woon samen met een lezer die Het Bureau verslindt en zich verwoed blijft ergeren aan de seks- en kinderloosheid van de wereld van Maarten Koning, het duffe kantoorgebeuren, de saaie vrienden en natuurlijk de botheid van Nicolien, die blijft gruwen van een man die pap eet. Dat wordt door mij met verve verworpen:
zijn weerzin over de feitelijke inhoud doet niet ter zake, vind ik dan, eigenlijk ben ik het wat dat betreft zelfs wel met hem eens, maar daardoor komt des te beter uit wat een schitterende taal er geschreven wordt, hoe subliem de verschillende karakters neergezet worden, hoe beeldend de werkelijkheid opgeroepen wordt met zulke feitelijke, efficiënte beschrijvingen.
Geen woord teveel. Wereldliteratuur.
En van sommige dingen geniet ik nog wat extra: ik heb zelf een aantal jaren aan de Herengracht gewoond, waarschijnlijk niet ver van Voskuil vandaan, en ik vind het heerlijk om de route naar en van het Bureau van Maarten Koning 'mee te lopen', het boodschappen doen, de wandelingen in de middagpauze. Alles zo bondig en precies beschreven, sfeer oproepend en zo goed kloppend.
En ook: de rake klappen die uitgedeeld worden met alleen een feitelijke weergave van de gebeurtenissen op het werk - er zijn vast meer lezers die zich
voorstellen hoe het geweest zou zijn als een Voskuil zich in hun werkkring had bevonden en er nu zo'n lijvig werk was over... wat mij betreft willekeurig welk Nederlands orkest.
En nog zoiets: sinds kort lees ik wel eens ambtelijke stukken van de gemeentelijke bureaus, en kritische marktanalyses en quick scans van adviesbureaus.
Wat een gruwel soms, al die bladzijden vol, hier en daar een spelfout en vooral veel lange zinnen, stof opwerpend tussen 'doelen 1.1.2' en 'conclusies 3.3.1'. En dan is het zomervakantie met Het Bureau, honderden bladzijden vol korte, precieze zinnen, die meeslepend vertellen van een leven, van de dagelijkse gang der zaken en het verloop van de tijd.
Tot ineens in deel 4, een schok. Maarten zit met anderen in de koffieruinte: 'Uit de keuken kwamen gedempt de tonen van Petite Fleur, gespeeld door Sydney Bechet.
Maarten richtte zich op. 'Meneer Goud! Zet u dat eens wat harder?' 'Ja,' zei Goud, en meteen daarop kwam de klarinet van Bechet op volle sterkte de koffieruimte binnen.'
(4/314) De klarinet! Welnee, dat is een sopraansaxofoon, een instrument met een typische, eigen klank. Niet heel gangbaar, wel erg mooi.
Wat raar, zo'n fout in een omgeving van precieze documentatie. Maar wel een veel voorkomende fout: in films en vooral op tv zit er meestal een ander soort bandje te spelen (te acteren) dan je hoort op de geluidsband en, wat je ook veel ziet, de 'vioolspelende' acteur strijkt links. Dat zou flink botsen in een echt orkest.
Ook herinner ik me goed een indertijd geprezen film over een strijkkwartet: de primarius sterft in het harnas, het wat oudere overgebleven drietal vindt een vervanger, een jonge, vurige violist (een echte kunstenaar, ha!) die het niet zo nauw neemt met de kwartetdiscipline.
Ik vergeet nooit de fantastische scène, in deze film vol realistisch gestudeer op hotelkamers en hoogdravende gesprekken over Kunst, waarin de andere drie alvast beginnen met de repetitie terwijl de nieuwe primarius elders nog even het kamermeisje neukt, en wat klinkt er? Een compleet strijkkwartet, Schubert! Tsja.
Zo erg is het natuurlijk niet, die 'klarinet', maar toch schrikken. Zou Voskuil het niet even op hebben moeten zoeken?
Welnee, hij heeft het waarschijnlijk 'zeker geweten' dat Bechet de klarinet bespeelt, misschien kent hij de sopraansaxofoon niet en heeft hij dus ook niet kunnen bedenken dat hij zich misschien vergiste. Maar toch, je kent dat gevoel wel, van de krant: altijd als je ergens het fijne van weet en je leest erover in 'de krant', dan klopt van het krantenbericht niks en dus weet je weer eens dat je de rest van de artikelen ook niet al te letterlijk moet nemen...
Maar ho eens! Dat gaat hier natuurlijk helemaal niet op! Was ik bijna in de valkuil getrapt, die van 'het journaal van het leven van Maarten Koning J.J. Voskuil'.
|
